Proportionering

Met proporties wordt de verhouding tussen een deel in het interieur ten opzichte van een ander deel of de verhouding van een deel ten opzichte van het totaal bedoelt. De afmetingen van een opbject zijn altijd relatief in verhouding tot de omgeving (het totaal). 

In het interieur wordt altijd gezocht naar een evenwichtige afstemming van de proporties van de stukken in verhouding tot de ruimte. In een grote ruimten wordt bij voorkeur voor relatief grote stukken gekozen. Bij de keuze van de afmeting maar ook van de vormgeving wordt dus gekeken naar de verhoudingen van de proporties onderling.  Te kleine onderdelen voor de ruimte vallen namelijk weg en ook te grote stukken voor een kleine ruimte komen daar niet tot hun recht omdat het uit verhouding is.

Daarnaast wordt ook gezocht naar een evenwichtige afstemming tussen de stukken onderling. Zo oogt een schilderij op een grote wand klein en verloren terwijl deze in compositie met soortgelijke werken voelt als een harmonische afstemming met de omgeving. Daarnaast wordt ook rekening gehouden met de mens die het schilderij wil bekijken en zijn menselijke maten.

Gulden snede als hulpmiddel bij proportioneren

Een van de proportionerings-systemen is de Gulden Snede

Rond het jaar 1490 ontwikkelde da Vinci de Vitruviaanse mens om de uitgangspunten van Vitruvius, die de schoonheid van een ontwerp koppelde aan de menselijke proporties, te verduidelijken. Hij zocht naar een combinatie van de menselijke maten en een systeem voor het bereiken van de ultieme schoonheid in de vormgeving: de gulden snede 

Dat de gulden snede door de mens als harmonisch wordt ervaren zou te maken hebben met het feit dat ook in ons menselijk lichaam sprake is van de gulden verhouding. Zo zou onze oogbol de gulden verhouding hebben, waardoor beelden van objecten met de gulden verhouding op ons netvlies als plezierig ervaren worden.

Volgens de Griekse benadering komt de gulden snede tot stand door een lijn in twee delen te verdelen in verhouding a tot c, als c tot b met een verhouding 1,619…, dus de lijn a/c is 1,619…keer zo lang als de lijn c/b dit is het gulden getal, ook wel phi genoemd. De verhouding a/c tot c/b wordt de gulden snede genoemd.

De gulden snede kan ook zonder veel wiskunde worden begrepen door gebruik te maken van de zogenaamde Fibonacci nummerreeks. Deze reeks is opgesteld door de Italiaanse wiskunde Leonardo van Pisa (1170- 1250), die als bijnaam Fibonacci had. De rij ontstaat doordat de voorgaande nummers bij elkaar opgeteld het volgende getal opleveren. 2+3=5, 5+3 = 8 etc etc. De relatie van deze rij met de gulden snede wordt duidelijk door wat er gebeurd als de getallen worden worden gedeeld door het voorgaande getal in de rij.

Vanaf 5:3 nadert de uitkomst steeds meer het getal phi. Zo zal een rechthoek met een verhouding die is gebaseerd op twee opeenvolgende nummers uit de reeks bijvoorbeeld 8:13 de gulden snede hebben. Als dit in een interieurontwerp vertaald wordt dan kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een eettafel van 0,8 x 1,3 meter of aan een kamer met verhouding 5:8. De gulden snede is dus een belangrijk hulpmiddel om mooie verhoudingen te krijgen in een ontwerp.

Een ander hulpmiddel bij de guldensnede is de vuistregel dat het motief op 1/3 of 2/3 van het beeld moet staan.